Ta powieść, jak i poprzednia, jest niewyczerpanym źródłem zadziwiająco trafnych spostrzeżeń socjologicznych, psychologicznych i filozoficznych, podanych przy tym przez autora w sposób najzupełniej naturalny, jakby przy okazji; bywa, że w nawiasie, w paru słowach uwagi do głównego wątku jego myśli. Ich ilość i celność zadziwia, każe widzieć w Prouście mędrca i geniusza. Wiele jego myśli znajduje taki odzew w naszej psyche, że bywa, iż zajęci swoimi codziennymi sprawami, bolączkami zwykłego dnia, przypominamy je sobie, znajdując wskazówkę, zrozumienie lub pocieszenie - jak tutaj, w tym małym zdaniu zawierającym wielką mądrość: "Żądza życia odradza się za każdym razem, kiedy uświadomimy sobie piękno i szczęście". Jakże miło było ponownie pójść, prowadzonym przez autora, na poszukiwanie piękna w rzeczach, widokach, chwilach zwykłych, codziennych, które, dzięki jego wrażliwości, odkrywały przede mną swoją poetycką naturę. Tak, prowadzonym przez niego, człowieka wyjątkowego, bo my przywykliśmy, z braku czasu lub lenistwa, ślizgać się po powierzchni zjawisk naszego życia nie zatrzymując się przy nich, nie próbując zgłębić ich istoty, byle dalej, szybciej, byle więcej zaznać i mieć, podczas gdy on wgłębiał się w nie, znajdował piękno i podziwiał je; wsłuchany w siebie, we własne odczucia, doznania i myśli, poznawał ludzkie wnętrze. Jeśli nam nawet czasami coś wartościowego przyjdzie do głowy, jest to nieprzemyślane, nieuporządkowane, lub, wobec życiowych problemów, uznane jako nie wnoszące do naszego życia nic istotnego, podczas gdy dla Prousta myśli takie były wyznacznikiem poznania. Co prawda, można by powiedzieć, że miał czas na obserwację i analizę zachowań ludzkich: będąc niezależnym finansowo, nie musiał pracować po 80 godzin tygodniowo dla utrzymania siebie i swoich bliskich...

Rodzina bohatera zamieszkuje w skrzydle pałacu rodu de Guermantes. Marcel natychmiast zakochuje się w pani domu (a właściwie w pani na zamku). Czyni starania, żeby się do niej zbliżyć wykorzystując jej licznych krewnych i znajomych. Pisarz jak zwykle łączy subtelna analizę psychologiczną i obserwację życia epoki z rozważaniami estetyczno-filozoficznymi. [lubimyczytac.pl]

W "Sodomie i Gomorze" Proust odsłania nam nowe, często zaskakujące cechy osobowości postaci dobrze już poznanych wcześniej - jakby w myśl twierdzenia, iż niepodobna poznać tak do końca drugiego człowieka - a wyjątkowo barwnym, przy tym bardzo wiarygodnym, uczynił portret Charlusa, dumnego aż do pychy arystokraty i... zakochanego homoseksualisty. Po mistrzowsku posługując się słowami, niczym Elstir pędzlem, maluje wszystkie stany jego duszy, w której äw olbrzymich i tytanicznych grupach wiły się [...] Wściekłość, Zazdrość, Ciekawość, Zawiść, Nienawiść, Cierpienie, Duma, Przerażenie i Miłość". Cytuję ten lakoniczny, a jednocześnie tak poetycki i pełny, opis stanów psychicznych kochającego człowieka jako znamienny przykład umiejętności posługiwania się słowem, oddawania głębi myśli i stanów ducha w kilku słowach - bo i cóż jeszcze można by tutaj dopisać? Jednocześnie Proust potrafi na paru stronach szczegółowo opisywać to, co w innym miejscu oddał w jednym, krótkim zdaniu, a trudno byłoby znaleźć tam słowa niepotrzebne, myśli powtórzone. äUmarł! Ale nie, przesadzają, przesadzają!ö. Zabarwione znaczną dozą humoru opisy ludzkich zachowań są mistrzowskie, ale dla mnie Proust jest najbardziej pociągający w opisach stanów swojego ducha, gdy odkrywa przede mną swoje prawdy, a ja czuję wdzięczność za äratowanie mojej duszy przed oschłościąö. Jak we wszystkich tomach powieści, tak i w tym narrator podejmuje próbę zdefiniowania zagadki miłości, wyjaśnienia jej źródeł i przyczyn zaistnienia. To, co go zadziwia, to z jednej strony przemożna siła uczucia niepodzielnie władającego kochającym, a z drugiej strony przedmiot miłości: zwykły człowiek, którego nasze uczucie stawia na piedestale. Zafascynowany wyjątkowością uczucia, narrator chciałby w kochanej osobie znaleźć odbicie, czy raczej wzór tej wyjątkowości.

W "Uwięzionej" Proust rozwija i pogłębia myśli o muzyce, tak przejmująco oddane w pierwszym tomie, myśli, do których wracał i w następnych częściach swojego dzieła; tutaj są one ucztą rozciągniętą na wiele stron. Ucztą, którą przedłużałem jeszcze, wracając do tych stron z marginesami wypełnionymi wykrzyknikami -znakami mojego zachwytu lub zdumienia. W szczegółowych i jednocześnie uroczych swoją poezją, także oryginalnością, myśli, a więc w prawdziwie proustowskich rozważaniach, autor wskazuje nam ścieżkę między czarem muzyki a ludzką duszą, w której dostrzega jedynego odbiorcę zdolnego w pełni je przeżyć. Proust maluje przed nami obraz nieznanego, baśniowego świata, którego wyobrażenie, ledwie przeczucie, jest dla nas osiągalne dzięki wymowie muzyki, która tutaj staje się medium uchylającym dla nas jego bramy - niechby na jedną, ale jakże ważną w naszym życiu chwilę. Czytając wrażenia narratora, ze zdumieniem patrzymy na krainę muzyki, którą mieliśmy do tej pory za dobrze znaną, a która teraz okazała się nieporównywalnie rozleglejsza i piękniejsza. Tam, gdzie my widzieliśmy pojedyncze elementy jej krajobrazu, on widzi i pokazuje nam cały ekosystem połączony niespodziewanymi zależnościami; horyzont naszego oglądu okazuje się nie istnieć, bo oto za nim jest inna kraina, bogata w urocze zacisza zagajników, w grzmiące wodospady, szczyty górskie, na które prowadzi wąska ścieżka, trud wędrówki po niej odpłacając baśniowymi widokami - oto niesamowity opis wpływu sztuki na nas, jej odbioru i odczuć, jakie może budzić. To prawdziwa uczta, w trakcie której smakuje się czarodziejskie potrawy naszego ducha podawane nam przez autora. Proust widzi tutaj artystę przewodnikiem prowadzącym nas w te krainy - a może i nowe światy? - w których muzyka jest sposobem na najgłębsze, najpełniejsze porozumienie się ludzi ľ ponad wszystko, co ich dzieli, ponad wszystkimi barierami. Sztuka jako medium, dzięki któremu możemy przekazać coś nieprzekazywalnego słowami: echo, odblask innego świata. Łącząc spostrzeżenia i wiedzę niemal naukowca z właściwą sobie wrażliwością poety, wskazuje na ograniczającą nas i zniekształcającą odczuwanie rzeczy niecodziennych mowę, tak ściśle związaną z powszednimi zajęciami; także na przeszkodę, jaką jest tutaj logika, a to dlatego, że przeżywanie muzyki uważa za zależne nie od intelektu, tylko od ducha, a przeżycia duchowe za nieprzekazywalne, a więc wyłącznie nasze. Wskazując na rozdźwięk między głębią trudnych do jednoznacznego określenia przeżyć budzonych przez muzykę a jej twórcą, zwykłym człowiekiem mającym swoje wady i śmiesznostki, Proust zastanawia się nad źródłem tego tajemniczego piękna. Zadziwia go tutaj tak częsta nieprzystawalność człowieka, twórcy dzieła, do samego dzieła - potrafiącego wznieść nas tak wysoko, tak daleko. Proust próbuje przeniknąć tajemnicę, nad którą każdy, kto chociaż raz się zachwycił sztuką, musiał się zastanawiać: tajemnicę źródła piękna w nas, a więc źródła czegoś zasadniczo odrębnego od wszystkiego, co było wcześniej; czegoś, czego po prostu nie było. Czy to piękno zrodziło się w umyśle kompozytora, czy przez niego zostało przyniesione na ten świat? Inaczej pytając: czy sztuka jest częścią życia, z niego się wywodzącą i z niego czerpiącą swe soki, czy też źródłem jej piękna jest jakiś pozaziemski, a raczej ponadziemski, pierwiastek tkwiący w umyśle autora? Proust jakby się tutaj skłaniał ku reinkarnacji, a w każdym razie ku tezie o naszym bytowaniu w zaświatach, o życiu w świecie lepszym od tego, w którym żyjemy, świecie, w którym znajduje ojczyznę naszych dusz, a w ich przeżyciach widzi sens, najwyższą i najczystszą wartość naszego ziemskiego życia. Dając nam poznać bogactwo przeżyć zwykłego dnia, zwykłych jego chwil, Proust zdaje się mówić, że tylko od naszego postrzegania świata i od ustalenia tego, co w nim ważne, zależne jest nasze przeżywanie życia; że świat sam w sobie nie jest ani brzydki, ani piękny, a to, jakim go widzimy, zależy od nas, od naszego nań patrzenia. My tworzymy jego brzydotę i chłód, ale też i jego ciepłem emanujące piękno.

"Nie ma Albertyny" jest wnikliwym studium rozpaczy i zapominania, napisanym w ten charakterystyczny dla Prousta sposób, będący wynikiem połączenia poezji słowa z intensywnością przeżywania i wnikliwością obserwacji. Jest rozpaczą podsycaną wspomnieniami i tęsknotą; próbą normalnego życia, gdy wokół tyle rzeczy przez nią dotykanych; jest zmaganiem się ze swoją pamięcią, wciąż i wciąż podsuwającą bolesne wspomnienia słów, gestów, widoków. Minionych przeżyć. Jest tutaj bezradność wobec życia i własnej pamięci człowieka, dla którego kochana osoba nadal jest żywa, bez reszty wypełnia jego myśli, nawet bardziej intensywnie niż wtedy, gdy była przy nim ľ a jednocześnie jest samotność, pustka niekończących się dni; jest noc, w czasie której świadomość zbliżającego się dnia jest jeszcze jednym powodem rozpaczy. Jest życie w przedziwnym splocie teraźniejszości i przeszłości warunkującej przyszłość, o której narrator mówi, że określają ją "zabliźnione ślady w naszym ciele", na co nałożona jest "nieustanna sprzeczność między żywym wspomnieniem Albertyny i świadomością, że ona nie żyje". "Nie ma Albertyny" to także przejmujący krzyk, stopniowo zamieniający się w szept bezsilnej skargi, jaki wydaje nasza dusza przeczuwająca zbliżający się koniec tego, co wydawało się wszechogarniające i wieczne - smutek odchodzącej miłości. Smutek przemijania.

Narrator wielkiego cyklu powieściowego Marcela Prousta tłumaczy czytelnikowi jedno: co to znaczy widzieć jasno w zachwyceniu. Wystarczy ożywić wspomnienia, chwytać w locie wizje, nawet niewyraźne, które jednak uruchamiają naszą wrażliwość. Potrzeba impulsu: może to być - jak u Prousta - smak magdalenki umoczonej w herbacie. Tytuł powstałego w latach 1913-1927 cyklu wskazuje na główny problem, jaki zajmował francuskiego pisarza. Zasadą organizującą kompozycję całego cyklu jest pojęcie czasu indywidualnego, czasu istniejącego w ludzkiej świadomości, niezależnie od fizycznie upływających godzin, dni i lat. To dzieło mówi o tym co ukryte, o siłach tkwiących w podświadomości ludzkiej, ale nie o siłach ciemnych, mrocznych, lecz tych, które czynią umysł precyzyjnym, jasnym, otwartym na piękno.

Pierwszy tom cyklu - "W stronę Swanna" - ukazał się 14 listopada 1913 r. i przeszedł bez echa. Dziś nikt nie ma wątpliwości, że to jedna z najważniejszych dat w historii literatury. Proust zmienił oblicze powieści. W jego prozie czas jest lustrem świata wewnętrznego narratora, jego skojarzeń, wspomnień i myśli. Akcja ma znaczenie drugorzędne, rozgrywa się w cieniu impresyjnych opisów. Bohater "W stronę Swanna", Marcel, potomek bogatej mieszczańskiej rodziny, dzieli życie między naukę w Paryżu, wakacje w rodzinnym Combray lub w nadmorskim kurorcie i kocha się w Gilbercie, córce bogacza, konesera sztuki i światowca Charles'a Swanna.

W cyklu : 1.W stronę Swanna ; 2. W cieniu zakwitających dziewcząt ; 3. Strona Guermantes ; 4. Sodoma i Gomora ; 5. Uwięziona ; 6. Nie ma Albertyny ; 7. Czas odnaleziony.

Du côté de chez Swann - pierwsza, ukończona powieść Marcela Prousta, ukazała się we Francji tuż przed wybuchem pierwszej wojny światowej, zaś jej przekład na język polski - dwa lata przed wybuchem drugiej. Autorem tłumaczenia był Tadeusz Boy-Żeleński, niekwestionowany autorytet w dziedzinie przekładów literatury francuskiej. Dla co najmniej dwóch, lub trzech pokoleń czytelników polskich, nie znających języka oryginału, był przez wiele lat, aż do dzisiaj, jedynym i niezastąpionym mediatorem, wprowadzającym ich w świat niepowtarzalnej prozy Prousta, którą tłumacz chciał przerobić w polszczyźnie na „normalną” w zapisie powieść. Tymczasem W stronę Swanna i cały siedmiotomowy cykl W Poszukiwaniu utraconego czasu, zwany „powieścią”, należy do gatunku utworów prozatorskich, żywiących się różnymi językami: eseju i poezji, filozofii i krytyki społecznej, bezlitosnej analizy ludzkich charakterów i religii Piękna, zaszyfrowanego w malarstwie, literaturze i muzyce. [lubimyczytac.pl]