Monografia zawiera rozważania poświęcone podstawowym pojęciom polityki rodzinnej państwa oraz samym rodzinom (gospodarstwom domowym określonego typu), a także omówienie wyników badań ich dotyczących. Cele i zadania tej polityki potraktowano jak decyzje państwa zmierzające do poprawy jakości funkcjonowania rodzin, uwarunkowane ograniczonymi zasobami finansowymi oraz czynnikami demograficznymi, społecznymi i politycznymi. Jednocześnie uwzględniono zachowania rodzin decydujących o tym, czy i w jakim zakresie wykorzystać świadczenia lub usługi oferowane w ramach polityki rodzinnej, biorąc pod uwagę nie tylko własne potrzeby i możliwości, ale i ograniczenia w dostępie do nich. Analizy tych zagadnień dokonano m.in. przez badanie kierunków rozwoju polityki rodzinnej oraz ich implikacji, wysokości i tendencji w wydatkach państwa na określone cele, efektywności i skuteczności omawianej polityki oraz jej wpływu na jakość życia rodzin. [wydawca]

Studenci nauk społecznych powinni uczyć się samodzielnie wnioskowania, formułowania ocen dotyczących wzajemnego uwarunkowania zjawisk oraz procesów związanych z potrzebami ludzi i funkcjonowaniem gospodarki. Naszym celem jest ułatwienie im tego zadania, dostarczenie niezbędnych informacji pomocnych w zrozumieniu zagadnień podstawowych dla polityki społecznej i występujących między nimi relacji". Fragment wstępu dr hab. Olgi Kowalczyk, prof. UE i dra Stanisława Kamińskiego.

Przekazujemy do rąk Państwa kolejne opracowanie z zakresu prac naukowo-badawczych dotyczących rodziny i polityki rodzinnej. Skupia ono analizy, opinie i propozycje rozwiązań w różnych kontekstach naukowych oraz w aspekcie praktycznym. Przede wszystkim zaś Autorzy poszukują wzajemnych relacji pomiędzy różnymi sferami życia społecznego i ekonomicznego rodzin, polityki rodzinnej oraz gospodarki, skłaniając nierzadko do zmiany sposobu myślenia o rodzinie i polityce rodzinnej. Zasadniczo przedstawione tu rozważania wpisują się w dyskusję wokół tezy, że polityka rodzinna rozpatrywana winna być przede wszystkim jako swoiste inwestycje bądź innowacje społeczne, nie zaś głównie czy też wyłącznie w kategoriach kosztów bądź wydatków. Doświadczenia innych państw europejskich, m.in.: Szwecji, Danii, Finlandii, Francji, Wielkiej Brytanii czy Belgii, pokazują np., że wysokie wydatki socjalne, w tym na politykę rodzinną, nie muszą skutkować pogorszeniem sytuacji gospodarczej kraju, a nawet że utrzymywany dzięki temu stosunkowo wysoki poziom dzietności sprzyja wzrostowi gospodarczemu1. Inne państwa, jak Republika Czeska czy Norwegia, wskazują różne przykłady rozciągnięcia polityki rodzinnej na poprawę warunków starzenia rodzin czy też jakości życia osób starszych. Te i podobne aspekty stanowią ciekawy kontekst i egzemplifikację tez przyjętych w odrębnych opracowaniach niniejszego tomu. Ów tom otwiera natomiast artykuł, który dodatkowo wskazuje na konieczność dookreślenia podstawowych pojęć związanych z polityką rodzinną, te bowiem warunkują kierunek, zakres i rodzaje interwencji państwa oraz innych podmiotów w życie rodzin. Tematyka publikacji odzwierciedla zatem najbardziej aktualne dylematy dotyczące kierunków przemian i możliwości poprawy sytuacji polskich rodzin, potwierdzając tym samym – po raz kolejny – jej wieloaspektowość i różne zależności o charakterze społecznym, demograficznym, ekonomicznym czy też politycznym. Przedstawione tu, niekiedy zgoła odmienne, sposoby myślenia o rodzinie i polityce rodzinnej uświadamiają i uzasadniają potrzebę poszukiwania wciąż nowych, a nawet niekonwencjonalnych rozwiązań sprzyjających tak rodzinie, jak i społeczeństwu czy gospodarce. Redaktorzy opracowania serdecznie dziękują wszystkim Autorom artykułów, którzy poprzez ich złożenie poparli inicjatywę wydania cyklu publikacji poświęconych tematyce rodziny i polityki rodzinnej, a poprzez zamieszczone treści wyrazili swoje przekonanie o potrzebie dalszego rozwoju badań i działań w tym zakresie.

Niniejsza książka to kolejne opracowanie z zakresu prac naukowo-badawczych dotyczących rodziny i polityki rodzinnej. Skupia ono wyniki badań empirycznych i teoretycznych ukazujące zmiany, wyzwania i perspektywy polityki rodzinnej w Polsce w kontekście członkostwa w Unii Europejskiej. Tematyka publikacji skłania do pogłębionej refleksji nad dylematem, czy przynależność naszego kraju do Unii Europejskiej wpłynęła, a jeśli tak, to w jaki sposób, na sytuację polskich rodzin oraz politykę rodzinną w Polsce. Aktualnie ten problem i podobne dylematy są o tyle szczególne, że niedawno minął znamienny − już bowiem dziesięcioletni, okres reformowania i tworzenia nowych, opartych na unijnych podstawach rozwiązań, które zmierzają do poprawy warunków życia rodzin. Te podstawy stanowią określone dyrektywy, strategie, wskaźniki i inne wytyczne, wyznaczające kierunki zmian w polityce rodzinnej, do których poszczególni autorzy odnoszą się w swoich artykułach. Warto zwrócić uwagę, że tematyka publikacji odzwierciedla najbardziej naglące problemy polskich rodzin oraz wyzwania wobec polityki rodzinnej – głównie rządu, ale też innych podmiotów. W pierwszej części znaleźć można ciekawe analizy dotyczące sytuacji ekonomicznej oraz mieszkaniowej rodzin, opieki nad dzieckiem, migracji rodzin czy przemocy domowej. Interesujące jest tu także ukazanie miejsca i ważności problematyki rodzinnej w działaniach polskich województw. Część drugą, dotyczącą polityki rodzinnej, otwiera artykuł, który wpisuje się w coraz bardziej zagorzałą dyskusję nad przyszłością współczesnego welfare state oraz nad kierunkami modernizacji polityki społecznej, w tym wobec rodziny w ogóle. Podobne aspekty pojawiają się w kolejnych tekstach – o polityce społecznej wobec rodzin z osobami niepełnosprawnymi oraz instrumentach polityki rodzinnej wobec rodzin z małymi dziećmi (usługach wobec rodzin z dziećmi do lat 3, urlopach z tytułu opieki nad dzieckiem) i rodzin wielodzietnych (Karcie Dużej Rodziny). Redaktorzy opracowania serdecznie dziękują wszystkim autorom, którzy przez złożenie swych artykułów poparli inicjatywę wydania niniejszej publikacji, a w zamieszczonych w niej tekstach wyrazili swoje przekonanie o potrzebie dalszego rozwoju badań poświęconych tematyce rodziny i polityki rodzinnej. Joanna Szczepaniak-Sienniak, Adam Kubów